Şanzıman, bir otomobilin en önemli bileşenlerinden biridir. Motorun ürettiği gücün tekerleklere iletilmesi ve arabanın hareket etmesinin sağlanması şanzıman vasıtasıyla gerçekleşir. Şanzıman olmadan, aracı çalıştırmanın bir yolu yoktur.
Manuel Şanzıman ve Otomatik Şanzıman
Manuel Şanzıman ile Otomatik Şanzıman arasındaki fark, manuel bir sistemde vites seçerken vitesleri devreye almak ve devreden çıkarmak için bir debriyaj plakasının kullanılmasıdır. Otomatik sistemde ise vitesler tork konvertörü tarafından otomatik olarak seçilir ve bu aracın hızına bağlıdır.
Manuel şanzıman en yaygın şanzıman türüdür. Bu şanzımanda debriyaj pedalı ve vites kolu bulunmaktadır. Sürücü, pedala basarak debriyaja geçer ve ardından şanzımana güç sağlamak için vitesi manuel olarak değiştirmek için vites değiştirme çubuğunu kullanır. Motorun güç çıkışına bağlı olarak, vites setinden uygun vites seçilir.
Otomatik şanzıman sisteminde debriyaj yoktur ve dolayısıyla debriyaj pedalı yoktur. Bunun yerine vites, manuel yardım gerektirmeyen bir tork konvertörü kullanılarak değiştirilir. Çoğu SUV, kamyon ve hatta sedan ve diğer günlük araçlar artık geleneksel manuel sistem yerine otomatik şanzıman sistemlerini kullanmayı tercih etti.
Manuel Şanzıman ve Otomatik Şanzıman Karşılaştırma Tablosu
| Parametre | Manuel şanzıman | Otomatik şanzıman |
| Debriyaj | Vites değiştirmek için debriyajı devreye sokmak için bir debriyaj pedalı kullanılır | Tork konvertörü kullanılarak vites otomatik olarak değiştirildiği için debriyaj pedalı yok |
| Vites değişimi | Vites, motorun devrine uyması için doğru zamanda değiştirilmelidir. | Vites doğru zamanda otomatik olarak değişti |
| Yakıt ekonomisi | İyi yakıt ekonomisi | Manuel şanzımanlı araçlardan biraz daha düşük yakıt ekonomisi |
| Durma Riski | Vitesler düzgün takılmadığında araç stop edebilir | Vites manuel olarak değiştirildiği için stop etme riski yoktur. |
| Bakım onarım | Daha az karmaşık sistem nedeniyle onarımı ve bakımı daha kolay | Bakımı zordur ve düzgün ve sık bakım yapılmadığında kolayca hasar görebilir. |
Manuel Şanzıman Nedir?
Manuel şanzıman, otomobillerde kullanılan en yaygın şanzıman sistemidir. Çoğu ticari ve kişisel araç bu sistemi kullanır.
Düz şanzıman sisteminde, karşı mil ve çıkış mili üzerinde bir takım dişliler bulunur. Her iki şaft da bu dişli sistemi aracılığıyla birbirleriyle etkileşime girer. Ara mil üzerindeki dişliler sabittir ve bu nedenle serbestçe dönemezler. Bunun yerine, bu dişliler milin kendisi ile birlikte döner.
Çıkış milindeki dişliler ise mile sabitlenmez ve bu da mili döndürmeden dişlilerin serbestçe dönmesini sağlar. Bu dişliler, farklı dişli oranlarını oluşturan ara mil üzerindeki dişlilerle eşleştirilmiştir. Bu vites oranları, genel olarak birinci vites, ikinci vites vb. olarak adlandırdığımız şeydir.
Vites değiştirme çubuğu, bu farklı vitesleri devreye sokmak ve çiftleri oluşturmak için kullanılır. Vites değiştirici, çıkış milinin karşı mil ile aynı devirde dönebilmesi için, dişlileri karşı mil üzerindeki dişlilerle birlikte çıkış milindeki dişlileri kilitler.
Çıkış mili diferansiyele bağlı olduğu için çıkış mili tekerleklere torku gönderir ve bu sayede araç hareket edebilir.
Otomatik Şanzıman Nedir?
Otomatik şanzıman daha çok SUV'larda, Tuck'larda ve diğer performans odaklı otomobillerde kullanılıyor, ancak son zamanlarda birçok ekonomik otomobil, sedan ve hatchback de otomatik şanzıman sistemiyle sunuluyor.
Adından da anlaşılacağı gibi, bir Otomatik şanzıman düzenlemesinde, vitesler sürücünün yardımı olmadan otomatik olarak değiştirilir. Bu, debriyaja manuel olarak basmaya gerek olmadığı için debriyaj pedalına olan ihtiyacı ortadan kaldırır.
En yaygın otomatik şanzıman sistemleri, vites değiştirmek için bir tork konvertörü kullanır. Tork konvertörü, farklı parçaların çok karmaşık bir montajıdır. Bir tork konvertör pompası, türbin ve statordan oluşur, tümü metal bir mahfaza içinde, sorunsuz çalışma için her parça arasında rulmanlar bulunur.
Tork konvertöründe şanzıman sıvısı adı verilen bir sıvı bulunur ve basınç altında tutulur. Motordan gelen güç, tork konvertörünün pompasına aktarılır. Pompa, tork konvertörünün türbinini devreye sokmak için basınçlı şanzıman sıvısını kullanır.
Bu nedenle türbin dönmeye başlar ve türbinin dönüşü şanzıman sıvısının basınç gücüne bağlıdır. Türbin, gücü planet dişli sistemine iletmek için kullanılan merkezi mile bağlanmıştır.
Manuel Şanzıman ve Otomatik Şanzıman Arasındaki Temel Farklar
Çözüm
Manuel ve Otomatik şanzıman sistemleri, çalışması için tamamen farklı sistemler ve tertibatlar kullanır. Düz şanzımanda vites, sürücü tarafından manuel olarak değiştirilir.
Vites iletimi motorun devrine bağlıdır ve vites düzgün değiştirilmezse tüm sistem zarar görebilir.
Öte yandan, bir otomatik şanzıman sistemi, bazen Güneş dişli sistemi olarak da bilinen bir planet dişli sistemi kullanır. Dişliler, genellikle pompada bulunan şanzıman sıvısının sıvı basıncını kullanan bir tork konvertörü kullanılarak değiştirilir.
Bir tork konvertörü, planet dişli sisteminin merkezi şaftını döndüren ve çalıştıran diğer parçalarla birlikte bir türbinden oluşur. Türbin hızı, şanzıman sıvısının basıncına bağlıdır. Merkezi şaft da türbin hızı ile birlikte döner ve bu nedenle merkezi şaftın gücü hıza bağlıdır. Böylece hıza bağlı olarak dişli takımından farklı vitesler seçilir.
