Bir hücre öncelikle bir hücrede çeşitli işlevlere hizmet eden hücre organellerinden oluşur. Her iki organel de farklı işlevlere sahiptir. Ribozomlar hücresel yapı içinde bulunur ve protein sentezinden sorumludur. Lizozomlar zarla çevrilidir ve hücreye giren patojenleri ortadan kaldırır.
Ribozomlar ve Lizozomlar
Ribozomlar ve lizozomlar arasındaki fark, işlev özgüllüğüne göre farklılık göstermeleridir. Lizozomlar sadece hayvan hücrelerinde bulunurken ribozomlar hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunabilir. Hem prokaryotik hem de ökaryotik hücrelerde bulunan ribozomlar, hücrelerde translasyondan sorumludur. Lizozomlar, otoliz yapan organellerdir ve birçok yabancı faktörün parçalanmasından sorumludur.
Ribozomlar hücrenin sitoplazmasında asılı olarak bulunabilir ve iki farklı alt birimden, yani küçük ve daha büyük alt birimden oluşur. Bu iki alt birim birbirine kilitlenir. Bu ribozomlar, bir hücrede 'protein sentezleyicileri' olarak da adlandırılır. Protein sentezi için bir amino asit zincirinin sentezlenmesine yardımcı olurlar.
Hayvan hücrelerinde bulunan lizozomlar, bir hücrenin sitoplazmasında eşit olarak serbestçe dağılır. Hidrolitik enzimler taşıyan torba benzeri bir yapıya benzerler. Lizozomlar nispeten daha büyüktür ve sindirimden sorumlu yaklaşık altmış enzime sahiptir. Bu enzimler, kaba endoplazmik retikulum tarafından üretilir ve hücrede bulunan Golgi kompleksine aktarılır. Bu lizozomlar, 1.2 µm'ye kadar bir boyuta sahip olan oldukça devasadır.
Ribozomlar ve Lizozomlar Arasındaki Karşılaştırma Tablosu
| Karşılaştırma Parametreleri | ribozomlar | lizozomlar |
| organel yeri | Ribozomlar hem prokaryotik hem de ökaryotik hücrelerde bulunur. Hücre zarı ile çevrili değildir. | Lizozomlar özellikle ökaryotik hayvan hücrelerinde bulunur ve bir zarla çevrilidirler. |
| organel bileşimi | Büyük ve küçük alt birim olmak üzere iki alt birim içerirler. Her ikisinin de ribozomal RNA ve proteinlerden oluştuğu yer. | Tek bir zar kaplamalı lipidler ve proteinlerden oluşurlar. |
| İşlev | Translasyon adı verilen bir süreçle protein sentezi. | Sitoplazmada bulunan yabancı patojenleri yutarak bozunurlar ve hücre içi sindirimde faydalıdırlar. |
| Hücresel boyut | Nispeten daha küçüktürler ve boyutları 20-30 nm arasında değişir. | Daha büyüktürler ve bir hücrenin sitoplazmasında 0.1-1.2 µm arasında değişirler. |
| organelin Segmentasyonu | Genişleme segmentleri, ökaryotların ribozomlarında esrarengiz eklemeler olarak bulunur. | Lizozomlar, ribozomlar gibi segmentasyona sahip değildir. |
Ribozomlar nedir?
Ribozomlar, tüm hücrelerde daha büyük popülasyon olarak bulunur ve protein sentezinden sorumludurlar. İlk olarak 1955 yılında George E. Palade tarafından kurulmuş ve açıklanmıştır. Ribozomun hücrede bulunan endoplazmik retikulum yapıları ile yakından ilişkili olduğunu bulmuştur. Sitoplazmada dağılmış bol miktarda ribozom vardır. Toplam hücre bileşiminin neredeyse dörtte birini alırlar.
E. coli ribozomu yaklaşık 20 nm ölçer. Hem ribozomal proteinlere hem de ribozomal RNA'ya sahiptirler. Ribozomların alt birimleri, yani daha küçük ve daha büyük alt birimler, svedberg birimi veya S. ile ölçeklenir. Ribozomlar, bir hücrede genetik kodun protein moleküllerine kodlandığı bölgedir. RNA'nın transferi için mRNA kodunun ribozomal molekülleri.
Tipik olarak 80'e kadar farklı ribozomal proteinden oluşurlar. Alt birimler ökaryotlarda 40S ve 60S olarak adlandırılır. Oysa prokaryotlar 30S ve 50S alt birimlerine sahiptir. Ribozom, haberci RNA'yı okur ve onu bir amino asit dizisine çevirir.
Alt birim yapısı, yine bir proteine dönüşen bir polipeptit zincirinin parçası olacak olan tRNA için uygun bir kenetlenme pozisyonu görevi görür. mRNA'daki tRNA'ya sahip olan kodon, bir anti-kodon gerektirir. Ökaryotların mitokondriyal ribozomları, bakterilerin özellikleriyle işlevsel olarak benzerliğe sahiptir.
Lizozomlar nelerdir?
Lizozomlar, sindirim enzimleri içerir ve farklı hücresel mekanizmalarla ilgilidir. Lizozomlar, hasarlı hücreler için kendi kendini yok etmeyi kolaylaştırır. Lizozomlar, onarım kapasitesinin ötesindeki yabancı partikülleri ve hücreleri sindirmesi gerektiğinden çok asidiktir. Bunlara intihar çantaları da denir. Küreseldirler ve yaklaşık 4,5 ila 5 pH içerirler.
Parçalanmanın yanı sıra lizozomlar, salgı ve enerji metabolizmasında hayati bir rol oynar. Lizozomlar, hücre içi bileşenleri bile geri dönüştürür. Lizozom ayrıca, sonunda hidrolitik enzimlerin gıda parçacıklarını sindirdiği endositoz sürecini de gerçekleştirir. Lizozomlar, karbonhidratlar, nükleik asitler ve yağlı maddeler dahil olmak üzere çeşitli biyomolekülleri içine alır.
Hidrolizden sorumlu enzimler asidik bir ortam gerektirir. Lizozomal membran, hücredeki sitozolü sınırlar. Lizozomlar, lizozomal depo hastalığı adı verilen klinik bir duruma dahil olur. Daha sonra 2009 yılında lizozomal enzimlerin ve zar proteinlerinin TFEB tarafından manipüle edildiği keşfedildi. Bu TFEB, transkripsiyon faktörü EB'yi ifade eder.
Lizozomlarda bulunan hidrolitik enzimlerde, katepsinler ana sınıf enzimdir. Enzimler, bir lizozom oluşturmak için bir kesecik olarak bir araya toplanır. Lizozomal aktivite, viral patojenitede önemli bir artışı tetikler. Lizozomlar ayrıca plazma zarı ile kaynaşabilir.
Ribozomlar ve Lizozomlar Arasındaki Temel Farklılıklar
Çözüm
Hem Lizozomlar hem de ribozomlar farklıdır ve önemli hücresel işlevlere sahiptir. Hücredeki lokalite, fonksiyonlar ve yapısal farklılıklar dahil olmak üzere çeşitli parametrelerle farklıdırlar. Hücrenin rutin işleyişinde ayrılmaz bir parçaya hizmet ederler.
Lizozom yıkımı ve hücreye yabancı olan maddeleri lize eder. Ribozomlar protein sentezleyicileridir ve bir hücrede protein sentezi için gerekli olan amino asit zincirini sentezlemek için haberci RNA'yı kodlar. Her iki hücre organeli de benzersizdir ve bir organizmada önemli hücresel işlevlere hizmet eder.
Referanslar
- https://www.nature.com/articles/nrm2745
- https://books.google.com/books?hl=tr&lr=&id=bq4ACAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA1&dq=lysosomes&ots=SAwHdzoxaD&sig=Lk4yTTYDU5pwc0UZ3jqLRAxz3bw
