Vücutta doku oluşturmak için gerekli olan kimyasal besinlere protein denir. Ayrıca yıpranmış hücrelerin onarımından da sorumludurlar. İnsan vücudunda küresel proteinler, zar proteinleri ve lifli proteinler olmak üzere başlıca üç tip protein vardır.
Küresel Protein ve Fibröz Protein
Küresel proteinler ve lifli proteinler arasındaki fark, küresel proteinlerin esas olarak hücresel haberciler, amino asitler, enzimler oluşturmak için kullanılması, lifli proteinlerin ise esas olarak tendonların, bağ dokularının ve liflerin oluşumunda kullanılmasıdır.
Ayrıca bu iki proteinin yapısı da birbirinden çok farklıdır. Küresel bir proteinin şekli bir küre iken, lifli bir proteinin şekli uzun bir iplik gibidir. Globüler proteinin ayrıca su ile kolloidler oluşturmasını ve böylece içinde çözünmesini sağlayan bir özelliği vardır.
Öte yandan, lifli proteinler suda, zayıf bazlarda veya zayıf asitlerde hiç çözünmezler. Sadece çözünür güçlü asitlerdir. Genel olarak lifli protein, teller ve çubuklar şeklinde bulunur. Küresel protein örneği hemoglobin iken, lifli protein örnekleri kollajen, elastin ve keratindir.
Küresel Proteinler ve Fibröz Proteinler Arasındaki Karşılaştırma Tablosu
| Karşılaştırma Parametreleri | Küresel Proteinler | lifli proteinler |
| Tanım | Küresel protein, çözünür ve metabolik fonksiyonlarda yer alma eğiliminde olan bir protein türüdür. | Lifli proteinler, çözünmeyen ve vücudun ana yapısal unsurlarını oluşturan bir protein türüdür. |
| şekil ve yapı | Küresel proteinler yuvarlak veya küre şeklindedir ve katlanmış top benzeri bir yapıya sahiptir. | Lifli proteinler uzun ve dardır ve sarmal veya tabaka benzeri bir yapıya sahiptir. |
| Farklı çözücülerde çözünürlük | Küresel proteinler suda, asitlerde ve bazlarda çözünür. | Lifli proteinler sadece güçlü asitlerde çözünür. Suda ve diğer zayıf asit ve bazlarda çözünmezler. |
| moleküller arası kuvvetler | Küresel proteinler, aralarında zayıf bir moleküller arası etkileşime sahiptir. | Lifli proteinler, aralarında güçlü bir moleküller arası etkileşime sahiptir. |
| İşlev | Küresel proteinler esas olarak hücresel haberciler, amino asitler ve enzimlerin oluşumundan sorumludur. | Lifli proteinler esas olarak sert dokuların oluşumundan sorumludur. Tendon, bağ doku ve liflerin oluşumunda kullanılırlar. |
Küresel Protein nedir?
Küresel proteinler küresel proteinlerdir ve suda çözünürler. Küresel proteinler, insan vücudundaki birçok temel yapının oluşumundan sorumludur. Organizmalarda meydana gelen organik reaksiyonları katalize etmede yararlı olan enzimler oluşturabilirler.
Biyolojik süreçleri düzenlemek için mesajların vücutta iletilmesine yardımcı olan haberciler oluştururlar. Ayrıca diğer molekülleri zarlardan geçirirler. Vücuttaki tüm düzenleyici rolleri yerine getirirler. Küresel proteinler, zayıf moleküller arası hidrojen bağı ile bir arada tutulur.
Birincil, ikincil, üçüncül ve bazen de dördüncül yapılardan oluşurlar. Polipeptit zincirlerine katılabilen ve yön değiştirebilen ikincil yapıların düz zincir yapısından oluşurlar. Küresel proteinlerin örnekleri enzimler, hormonlar, hemoglobin, immünoglobulin vb.
Fibröz Protein Nedir?
Lifli proteinler ayrıca skleroproteinler olarak da bilinir. Çubuklar ve teller gibi uzun iplikler şeklindedirler, polipeptit zincirinin tabaka benzeri yapısının oluşmasına neden olur. Bu proteinler suda hiç çözünmezler ve sadece diğer proteinler ve lifli proteinler arasında ayırt edici bir faktör olarak hizmet eden güçlü asitlerde çözülebilirler.
Diğer hücre ve dokulara güç ve destek sağlamak için çok sert dokuların oluşumunda kullanılırlar. Esas olarak tendonları, bağ dokuları ve lifleri oluştururlar. Lifli proteinlerde, peptit zincirleri çok güçlü moleküller arası hidrojen bağı ile bir arada tutulur.
Ayrıca, lifli proteinler kolayca doğalarını bozmazlar. Tek birimlerden veya defalarca tekrarlanan birimden oluşurlar. Örnekler: elastin, kollajen, aktin, fibrin, miyozin, keratin vb.
Küresel Proteinler ve Fibröz Proteinler Arasındaki Temel Farklar
Çözüm
Hem küresel proteinler hem de lifli proteinler, dokuların oluşturulmasına ve hücrelerin onarılmasına yardımcı olan bir protein türüdür. İkisi arasındaki temel fark, insan vücudunda gerçekleştirdikleri işlevdir. Küresel proteinler amino asitlerin, enzimlerin ve hücresel habercilerin oluşumunda kullanılırken, lifli proteinler bağ dokuları, tendonlar ve liflerin oluşumunda kullanılır.
Ayrıca, küresel proteinler küresel bir şekle sahipken, lifli proteinler tıpkı çubuklar ve teller gibi dar bir iplik benzeri şekle sahiptir. Bu proteinler arasındaki moleküller arası kuvvet de farklıdır. Küresel proteinler birbirleri arasında zayıf bir moleküller arası kuvvete sahipken, lifli proteinler birbirleri arasında güçlü bir moleküller arası kuvvete sahiptir.
Küresel proteinlerin küresel şekli nedeniyle kolloidler oluşturabilirler. Böylece suda, bazlarda ve asitlerde kolayca çözünür hale gelirler. Ancak lifli proteinler suda, zayıf asitlerde ve zayıf bazlarda hiç çözünmezler. Sadece güçlü asitlerde çözünürler. Küresel proteinlerin örnekleri hemoglobin, hormonlar, immünoglobulin iken, lifli proteinlerin örnekleri keratin, elastin, aktin vb.
