Bir bitkinin ana bileşenleri yapraklar, gövdeler ve köklerdir. Ayrıca çeşitli tiplerde olup yapı ve işlev açısından değişken olarak farklılık gösterirler. Bitki esas olarak iki kısma ayrılır: kök sistemi ve sürgün sistemi. Sürgün sistemi, yerden yüksekte büyüyen gövde, yaprak, çiçek ve meyvelerden oluşan kısımdır. Kök sistemi, yerin altında büyüyen kısımdır.
Köksap vs Kök
Rizom ve kök arasındaki fark, rizomların yerin altında büyüyen yatay gövdeler olması, kök ise bitkinin çapasıdır ve bitkiyi yere sabitler. Bir köksap, gövdenin bir modifikasyonudur, kök ise bitkinin önemli bir parçasıdır.
Rizomlar, yerin altında yatay olarak büyüyen gövde modifikasyonlarıdır. Düğümleri, internodları, tomurcukları ve küçük yaprakları vardır. Ana işlevleri gıdaların depolanmasıdır. Köksap ayrıca, köksapların düğümleri tamamen yeni bir bitkinin büyümesine yardımcı olduğu için vejetatif yayılmaya da yardımcı olur.
Kökler bitkinin önemli bir parçasıdır ve bitkiyi yerde tutar. Birincil kök, ikincil kök, kök kılı ve kök ucundan oluşur. Kök dört işleve hizmet eder: su ve besin maddelerinin emilmesi, gıdaların depolanması, toprak erozyonunu önler ve bitkiyi toprağa tutar.
Rizom ve Kök Arasındaki Karşılaştırma Tablosu
| Karşılaştırma Parametreleri | Köksap | Kök |
| Anlam | Yerin altında yatay olarak büyüyen kök modifikasyonları. | Bitkiyi zemine tutan bitkinin ankrajı. |
| Kategori | Modifiye edilmiş gövde | Kök sistem |
| İşlev | Besinlerin depolanması ve vejetatif üreme. | Besinlerin emilmesi, besinlerin depolanması, toprak erozyonunun önlenmesi ve bitkileri yerinde tutar. |
| Örnekler | Zehirli meşe, bambu, kuşkonmaz, dökme demir bitkiler, Calathes. | Her bitkinin kökleri vardır. |
| Örnekler(yenilebilir) | Zencefil, zerdeçal, lotus. | Şalgam, havuç, turp, pancar. |
Rizom nedir?
Köksap kelimesi, 'kök almak' anlamına gelen Yunanca bir kelimeden gelir. Rizomlar yeraltında büyüyen yatay gövdelerdir. Kökün bir modifikasyonudur. Düğümlerinden kök ve gövde gönderir. Düğümler mükemmel bir şekilde yeni bir bitki yetiştirme yeteneğine sahiptir ve bu nedenle bitkinin vejetatif yayılmasına yardımcı olur. Bazen köksap, zencefil, bambu vb. durumlarda olduğu gibi bitkinin ana sapı olabilir.
Rizomlar-bitkide mevcut olduğunda, ilk gövde görevi görür. Işığa maruz kalmadan toprağın altında büyürler. Köksaplara bazen kök sapı veya tüyler ürpertici kök sapı da denir. Rizomlar düğümler, internodlar, yapraklar ve tomurcuklara ayrılır. Düğümler, içlerinde yeterli gıda deposu olduğunda yeni bir bitki yetiştirme yeteneğine sahiptir.
Köksapın ana işlevi, yapılarını kalınlaştıran gıdaların (karbonhidrat, proteinler ve diğer besinler) depolanmasıdır. Köksap ayrıca, düğümlerinden yeni bitkilerin büyümesine yardımcı oldukları için bitkinin üremesine de yardımcı olur. Bazı rizomlar zemin yüzeyinde de büyüyebilir (örneğin eğrelti otları ve süsen). Diğer tipik rizom örnekleri arasında zencefil, zehirli meşe, bambu, kuşkonmaz, dökme demir bitkiler ve Calathes bulunur.
Kök Nedir?
Kökler bitkiyi yere sabitler ve yerinde tutar. Ana işlevleri, bitki için topraktan su ve besinleri emmektir. Ayrıca gıda depolamada ve toprak erozyonunun önlenmesinde yardımcı olurlar.
İki tür kök vardır: Taproot sistemi ve Fibröz kök sistemi. Tap kök sisteminde, birincil kök olarak bilinen bir kök dikey olarak büyür ve onlardan başka birçok küçük ikincil kök büyür. Lifli kök sisteminde kökler ayırt edilmez, tek noktadan farklı yönlerde büyür. Her iki kök de bitki için aynı işlevi görür.
Köklerin, kök ucunu korumak için bir kök başlığı vardır. Kök ucu, yeni hücrelerin büyümesine yardımcı olur ve kökün zeminde daha derine inmesine yardımcı olur. Kök kapağı ayrıca kökün hareketine yardımcı olur. Kökün geri kalanı yoğun bir şekilde hücrelerle kaplıdır ve epidermis olarak adlandırılır. Bu kısımdan kök kılları ve daha küçük kıllar çıkar.
Kök kıllarının işlevi, topraktan su ve mineralleri emerek bitkilerin üst kısımlarına taşımaktır. Kökler, rizomlarda olduğu gibi gıdaların depolanması için de kullanılabilir. Böyle bir örnek tatlı patatestir. Bazı bitkilerde kökler de değiştirilir. Kökler de yenilebilir ve bu tür durumlar havuç, turp, şalgam, pancar ve yaban havucunda görülür.
Köksap ve Kök Arasındaki Temel Farklılıklar
Çözüm
Bitkinin tüm kısımları bitkinin büyümesinde ve gelişmesinde önemli rol oynar. Sürgün sisteminin kendine has özellikleri vardır, kök sisteminin ise kendine has özellikleri vardır. Ayrıca bitki kısımlarının yapılarına göre kendilerini değiştirdikleri ve bunun da bitki kısmına yeni işlevler kazandırdığı görülmektedir.
Rizomlar, yerin altında yatay olarak büyüyen gövde modifikasyonlarıdır. Kökler bitkinin birçok amaca hizmet eden önemli bir parçasıdır. Kök, suyu ve besinleri emer ve daha sonra fotosentezin gerçekleşmesi için onları sürgün sistemine taşır. Hem kökler hem de rizomlar, yiyeceklerin depolanmasına yardımcı olur. Her ikisinin de bir bitki sisteminde kendine özgü işlevi ve önemi vardır.
Referanslar
- https://journals.ashs.org/hortsci/view/journals/hortsci/41/3/article-p536.xml
- https://www.jstor.org/stable/23499378?seq=1
