Yargı, bir ülkenin demokrasisini koruyan önemli nöbetçilerden biridir. Yargı, devlet adına yasa ve düzeni korumaktan sorumlu bir davranış kurallarından oluşur. Tüm vatandaşların özgürlük ve haklarını korumada güçlü araçlardan biridir.
Yargı, devlet adına herkes için adil ve tarafsız adalet sağlamaktan da sorumludur. Bir devletin sosyal, ekonomik vb. alanlarındaki sürekli değişen dinamikleri, yargı sisteminin gelişen zorluklara uyum sağlaması için ahlaki bir gerekliliği beraberinde getirmektedir.
Hakimin doğru kararı vermek için yaptığı yargılama eylemlerini iyileştirmek için birçok kavram geliştirilmiştir. İki ana kavram yargısal aktivizm ve yargısal kısıtlamadır. Aslında, adli kısıtlama ve adli aktivizm aynı madalyonun iki yüzüdür.
Her ikisi de fikir ve felsefe açısından birbirine zıttır. Yukarıdaki iki kavramın, üzerine inşa edildiği çeşitli teori ve doktrinleri vardır. Yargısal aktivizm, yargı organının kararlarının daha geniş topluluk içindeki sonuçlarını dikkate almak için teorik yasaların ötesine geçmesinde ısrar eden felsefeyi ifade eder. Yargı organını toplumun ihtiyaçlarına ve refahına dayalı kararlar almaya motive eder.
Yargı kısıtlaması, yargı organı tarafından yalnızca mevcut yasa ve doktrinlere dayalı olarak alınan kararları ifade eder. Bu kavram, yargı organının yasama organına karşı açık bir ihlal olmadıkça ve olmadıkça siyasi kararlara müdahale etmemesi gerektiğini vurgular.
Yargı Aktivizmi vs Yargı Kısıtlaması
Yargı aktivizmi ile kısıtlama arasındaki fark, yargı aktivizminin toplumun mevcut ihtiyaçlarına göre yargı kararları almakla ilgilenmesidir. Yargısal kısıtlama ise anayasal çerçevenin bahşettiği yetkileri kullanarak karar almakla ilgilidir.
Yargısal kısıtlama, siyasi kararlara müdahale etmekten kaçınmaya çalışır, ancak yargısal aktivizm, siyasi kararlara müdahale etmekten çekinmez.
Yargı Aktivizmi ile Yargısal Kısıtlama Arasındaki Karşılaştırma Tablosu
| Karşılaştırma Parametreleri | Yargı Aktivizmi | Adli Kısıtlama |
| Tanım | Sosyal sonuçları göz önünde bulundurarak yargı kararını içerir. | Tamamen anayasa çerçevesine dayanan yargıç tarafından alınan yargı kararını ifade eder. |
| İşlev | Bir karar verilirken ortaya çıkan sosyal dinamikler dikkate alınır. | Kararlar tamamen yasal ve anayasal görevlere dayanmaktadır. |
| Bağımlı | Yargı organı tarafından kişisel ve sosyal yorum. | Tamamen anayasa ve belirlenen kurallar üzerine. |
| Avantaj | Kararın, dinamik olarak değişen toplumun çeşitli yönlerine olan ihtiyacı kapsamasını sağlar. | Alınan kararların anayasa tarafından kesin olarak belirlenen protokollere uygun olduğundan emin olun. |
| Dezavantajları | Aşırı yargı aktivizmi, yargı organını yasama organına dönüştürebilir. | Aşırı yargısal kısıtlama, toplumda ortaya çıkan dinamikleri dikkate almada başarısız olabilir. |
Yargı Aktivizmi Nedir?
Yargı Aktivizmi, yargı kararlarının sadece geleneksel yasalara değil, aynı zamanda toplumda meydana gelen değişen dinamiklere dayalı olarak alınması felsefesini ifade eder. Bu terim 1947 yılında Arthur Schlesinger tarafından ortaya atılmıştır. Black's Law Dictionary, adli aktivizmi, hakimleri veya yargı organını geleneksel çerçeveden uzaklaşmasına rağmen yeni sosyal ve ilerici politikalara uygun kararlar almaya teşvik eden bir felsefe olarak tanımlar.
Yargısal aktivizm, yasaların daha geniş sosyal bağlama dayalı olarak yorumlanmasının yolunu açtı. Yargı aktivizminde yargı kararları, yargı organının siyasi ve kişisel yansımasının bir karışımına sahip olacaktır.
Yürütme organı veya hükümet bunu yapamadığında yargı organı, halkın lehinde kararlar vermek için devreye girer. Yargı aktivizminin hem takdir hem de eleştiri kazanan yönü budur. Şüpheciler, yargı aktivizminin yargıdan ayrı tutulması gereken siyasi kararlara karıştığını düşünüyor. Argümanın amacı, siyasi kararların, bazı dış veya iç nedenlerden dolayı kolayca anlaşılamayan veya açıklanamayan ilan edilen saik dışında daha geniş saiklere sahip olmasıdır.
Bu nedenle, bir vatandaşın temel hakkı reddedilmedikçe ve reddedilene kadar başka bir organdan talimat olmamalıdır. Ancak yargı aktivizminin pek çok destekçisi var. Destekçiler, yargı organını bir kararda teorik yasaların ötesine geçmeye motive edenin yargı aktivizmi olduğunu düşünüyor.
Mevcut dinamik senaryonun ihtiyaçları dikkate alınmadan mevcut yasalara göre çerçevelenen bazı kararlar var. Durum gerektiriyorsa, yargıca yasa koyucunun kararlarına karşı çıkma yetkisi veren yargı aktivizmidir.
Adli Kısıtlama Nedir?
Yargı alanında, yargı aktivizminin karşıtı olan bir başka kavram da yargısal kısıtlamadır. Hâkim veya yargı organı tarafından yalnızca mevcut yasalara göre alınan karar veya hükümleri ifade eder. Yönetim organı tarafından açık bir ihlal yapılmadığı sürece siyasi karara asla karışmaz.
Yargı kısıtlamasında, yargı organı yasa yapmadaki istikrara derin bir saygı duymaktadır. 'Yargı Felsefesinin Temelleri'ne göre, bir adli kısıtlama hakimi, yargının üç hükümet şubesi arasında en az güçlü olmaya devam ettiğine inanmaktadır. Yargıç ayrıca demokrasinin sadece araçsal değeri değil, aynı zamanda içsel değeri olduğuna da inanmaktadır.
Yargı kısıtlamasını savunanlar, yargı organının politika oluşturma yetkisi olmadığı için siyasi kararlara müdahale etmemesi gerektiğini belirtmektedir. Yargı organı, ancak hukuka dayalı faaliyetlerin yürütülmesi için yetkilileri yönlendirebilir veya yönlendirebilir.
Yargı Aktivizmi ile Yargısal Kısıtlama Arasındaki Temel Farklılıklar
- Yargı aktivizmi, toplumun ihtiyaçlarına göre alınan kararlarla ilgilenirken, yargısal kısıtlama, yalnızca anayasa tarafından belirlenen kural ve düzenlemelere göre karar almaya dayanır.
- Yargısal aktivizm toplumun değişen yönlerini dikkate alırken, yargısal kısıtlama daha geniş yönleri dikkate almak zorunda değildir.
- Yargısal kısıtlama, anayasanın öngördüğü şekilde açık bir ihlal ortaya çıkmadıkça, yasama organının aldığı karara asla müdahale etmez. Ancak yargı aktivizminde durum böyle değildir.
- Yargısal aktivizm sosyal refaha daha fazla öncelik verirken, yargısal kısıtlama anayasa tarafından belirlenen yasalara odaklanır.
- Yargısal aktivizm, yargı organının kişisel zihinlerini ve yaratıcılığını karar alma konusunda motive ederken, yargısal kısıtlama bunu sağlamaz.
Çözüm
Eleştiriler hem yargısal aktivizm hem de yargısal kısıtlama konusunda devam ediyor. Yargı aktivizmi ve kısıtlama aynı madalyonun iki yüzü olsa da, mevcut toplum yargının kararlarını alırken her ikisinin birleşimini gerektirebilir. Her benzersiz senaryo için değişiklik gösterdiğinden, kavramların ne ölçüde uygulanması gerektiği önceden belirlenemez.
