Coğrafya ve Jeoloji, yeryüzünün incelenmesiyle ilgili iki ayrı disiplindir. Konuları çoğu zaman örtüşse de aralarında önemli farklılıklar vardır.
Coğrafya ve Jeoloji
Coğrafya ve Jeoloji arasındaki fark, birincisinin dünya yüzeyinin incelenmesiyle ilgili olmasıdır. Dünya yüzeyinin fiziksel, biyolojik ve insani özelliklerindeki uzamsal farklılıkları analiz eder ve açıklar ve bunların dikkate değer bölgesel modellerini ve ilişkilerini araştırır.
Coğrafya, dünyayı fiziksel, biyolojik ve beşeri özellikleri açısından inceler. Bu özelliklerin mekansal varyasyonlarını inceler ve aralarındaki ilişkileri ve bölgesel örüntüleri analiz eder.
Jeoloji ise dünyanın kökenini, yapısını, bileşimini ve gelişim tarihini inceler. İnsanoğlu bu tarihin sadece ihmal edilebilir bir bölümünü oluşturmaktadır.
İkincisi ise öncelikle yerin altıyla ilgilidir. Yani yeryüzünün altında ne olduğuyla ilgilenir. Dünyayı kökeni, yapısı, anatomisi ve gelişim tarihi açısından inceler ve tanımlar.
Coğrafya ve Jeoloji Karşılaştırma Tablosu (Tablo Halinde)
| Karşılaştırma Parametresi | Coğrafya | jeoloji |
|---|---|---|
| Kurucu | Eratostenes (MÖ 276-194) | Theophrastus (372BC-287BC) |
| Anlam | Dünyanın bir tasviri veya çizimi anlamına gelir. | Bu, yeryüzünün bilgisi veya çalışması anlamına gelir. |
| Bilim / Sanat | Hem bilimin hem de sanatın kapsamına girer. | Bilimin kapsamına girer. |
| Konu | Dünya yüzeyinin fiziksel ve beşeri özelliklerinin karşılıklı ilişkilerini ve mekansal varyasyonlarını inceler. | Dünyanın kökenini, bileşimini, yapısını ve evrimini inceler. |
| Şubeler | Beşeri Coğrafya, Fiziki Coğrafya ve Bölgesel Coğrafya. | Genel Jeoloji ve Tarihsel Jeoloji. |
Coğrafya nedir?
Terim, iki farklı Yunanca kelimeden türetilmiştir - 'yer' anlamına gelen Geo ve 'açıklama' anlamına gelen graphos. Bu nedenle Coğrafya, 'dünyanın tanımı' olarak tanımlanabilir. Terim ilk olarak 'bilimsel kronoloji'yi kuran Eratosthenes (MÖ 276-194) tarafından kullanılmıştır.
Coğrafya, esas olarak dünya yüzeyinin incelenmesi ile ilgilidir. Dünyanın insan, organik ve fiziksel özellikleri ve süreçlerindeki bölgesel farklılıkları inceler, analiz eder ve açıklar. Aralarındaki ilişkileri ve dikkate değer bölgesel kalıpları inceler.
Uzun bir süre, disiplin esas olarak haritalama, haritacılık ve dünyanın keşfi ile ilişkilendirildi. Yavaş yavaş, ufkunu genişletti ve çeşitli disiplinlerin yöntem ve tekniklerini edinmeye başladı. Bunlar, sosyal bilimlerin yanı sıra doğa bilimlerinin kapsamına giren disiplinleri içerir.
Bir disiplin olarak Coğrafya, temel olarak üç soru grubuyla ilgilenir:
- Ne? Dünya yüzeyinde bulunan doğal ve kültürel özelliklerin kalıplarının tanınmasıyla ilgilenir.
- Neresi? Bu doğal ve kültürel özelliklerin yeryüzüne dağılımı ile ilgilenir.
- Niye ya? Özellikler, süreçler ve fenomenler arasındaki nedensel ilişkilerin tanımlanmasıyla ilgilenir.
Coğrafyanın Alt Alanları
1. Fiziksel coğrafya
Dünyanın yüzeyinde bulunan doğal özellikler, süreçler ve fenomenlerle ilgilenir.
Fiziki Coğrafyanın konusu genellikle Doğa Bilimlerininkiyle örtüşür. Bunlardan bazıları Jeoloji, Meteoroloji, Hidroloji ve Pedolojidir. Sonuç olarak sırasıyla Jeomorfoloji, Klimatoloji, Oşinografi ve Toprak Coğrafyası, verilerini bu Bilimlerden elde ettikleri için Doğa Bilimleri ile çok yakın bir ilişki içindedir.
2. İnsan coğrafyası
İnsanların, tarihlerinin, kültürlerinin, ekonomilerinin ve doğal çevreleriyle olan genel ilişkilerinin incelenmesiyle ilgilenir.
Konusu, Sosyoloji, Siyaset Bilimi, İktisat ve Demografiyi içeren Sosyal Bilimler ile örtüşmektedir. Beşeri Coğrafyanın Sosyal Coğrafya, Siyasi Coğrafya, Ekonomik Coğrafya, Nüfus ve Yerleşim Coğrafyası dalları verilerini bu disiplinlerden alır.
3. Bölgesel Coğrafya
Belirli bir peyzaj içindeki çeşitli doğal ve kültürel faktörler arasındaki etkileşimin incelenmesi ile ilgilidir.
Bu dallar, dünya çapından bir kıtaya, bir ülkeye, bir şehre veya bir köye kadar farklı seviyelerde incelenir.
Jeoloji nedir?
Terim, 'yer' anlamına gelen Geo ve 'çalışma' anlamına gelen logy olmak üzere iki Yunanca kelimeden türetilmiştir. Birlikte "dünyayı incelemek" anlamına gelirler. Terim ilk olarak Cenevreli iki doğa bilimci, Horace-Benedict de Saussure ve Jean-Andre Deluc tarafından kullanılmıştır. Ancak, Jeoloji üzerine ilk çalışmalardan birini ortaya çıkaran Theophrastus'tur (MÖ 372-MÖ 287). Peri Lithon veya taşlarla ilgiliydi.
Bir disiplin olarak Jeoloji, esas olarak dünyanın kökeni, bileşimi, konfigürasyonu ve gelişim tarihi ile ilgili bilimsel çalışma ile ilgilenir. Esas olarak dünya yüzeyinin altında ne olduğuna odaklanır.
Akademik olarak, güneş sisteminin kökeni, dünyanın fiziksel özelliklerindeki ve kimyasal bileşimlerindeki değişiklikler ve yeryüzünde bulunan çeşitli doğal fenomenler üzerine odaklanır. Bu çalışmalardan elde edilen bilgiler daha sonra insan ırkının yararına kullanılır.
Örneğin: kayaların ve minerallerin kökeni, yapısı ve bileşimi hakkındaki bilgi, onları yol ve bina malzemesi olarak kullanmamızı sağladı.
Benzer şekilde, kasırga, deprem, sel, volkanik patlamalar vb. doğal afetler hakkında bilgi sahibi olmamız, onları önceden tahmin etmemizi ve bunlara göre davranmamızı sağladı.
Jeolojinin Alt Alanları
- Genel Jeoloji: Dünyanın çeşitli fiziksel yönlerinin incelenmesi ile ilgilidir. Ayrıca aşağıdaki alanlara ayrılmıştır:
- Fiziksel Jeoloji: Güneş sisteminin kökenini, bir gezegen olarak dünyayı, dünyanın çeşitli fiziksel özelliklerini ve dünya yüzeyinde bulunan süreçleri ve fenomenleri inceler ve açıklar.
- Jeomorfoloji: Dünya yüzeyinin konfigürasyonunu inceler.
- jeotektonik: Depremler, volkanik patlamalar vb. gibi doğal tehlikelere yol açan dünya içinde işleyen ana tektonik süreçleri inceler.
- Mineraloji: Kayalarda bulunan minerallerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceler.
- petroloji: Çeşitli kayaların fiziksel özelliklerini, kimyasal bileşimlerini, oluşum biçimlerini ve benzerlerini inceler.
- Yapısal Jeoloji: Kayaların ortaya çıkardığı diyastrofik olmayan ve diastrofik yapıların genetik ve geometrik yönlerini tanımlar.
- Ekonomik Jeoloji: Doğal kaynakların kökeni, oluşum biçimleri ve onları keşfetme yöntemleri ile ilgilenir.
- Tarihsel Jeoloji: Stratigrafi olarak da bilinir. Dünyanın oluşumundan sonra meydana gelen çeşitli jeolojik olayları kronolojik bir sırayla ele alır. Bu tür bilgiler, dünyanın evriminin geçmişini, bugününü ve geleceğini haritalandırmaya yardımcı olur.
Coğrafya ve Jeoloji Arasındaki Temel Farklılıklar
Çözüm
Hem Coğrafya hem de Jeoloji, dünyanın nüanslarıyla ilgilenir. Sonuç olarak, konuları ile ilgili genellikle kafa karışıklıkları vardır. Fiziki Coğrafya ile Jeolojinin konularının hemen hemen aynı olduğu için Jeolojinin Coğrafyanın dallarından biri olduğunu düşünenler vardır.
Bununla birlikte, Coğrafya esas olarak yüzeyin incelenmesiyle ve doğal olduğu kadar insani yönleri de içeren dünya yüzeyinin üzerinde ne olduğu ile ilgili olduğundan, bu tür karışıklıklar savunulamaz. Öte yandan jeoloji, öncelikle yüzeyin incelenmesi ve dünya yüzeyinin altında ne olduğu ile ilgilidir. Dünyanın gelişim tarihini inceler ve insanoğlu bu tarihin sadece bir parçasıdır ve bu da ihmal edilebilir bir parçasıdır.
